Witam wszystkich w podcaście LRQA Future in Focus. W tym odcinku porozmawiamy z Leanne Halliday, specjalistką ds. wodoru i kierowniczką ds. klientów korporacyjnych w LRQA. Leanne opowie o stale wydłużającej się liście czynników ryzyka dotyczących łańcucha dostaw wodoru. Jednak na początku przybliży ogólne informacje na temat wodoru w obecnej sytuacji.

Wodór jest wykorzystywany od wielu lat, a technologia jego pozyskiwania nie jest niczym nowym. Współcześnie ten pierwiastek wykorzystuje się m.in. w rafineriach, do nawożenia oraz w hutnictwie. Obecnie największym producentem wodoru są Chiny i to raczej nie ulegnie zmianie. Z drugiej strony zauważalny jest jednak niespotykany dotąd wzrost liczby nowych projektów dotyczących wodoru oraz spore zainteresowanie nimi, zwłaszcza ze strony osób, które zaczynają wykorzystywać wodór w celu zmniejszenia emisji dwutlenku węgla. Duży wzrost liczby ogłoszeń nowych projektów związanych z wodorem można było odnotować po szczycie klimatycznym COP26 w bieżącym roku. Ta tendencja jest szczególnie silnie widoczna w Europie, gdzie trwający konflikt skłania ludzi do wykorzystania wodoru w celu zagwaranatowania bezpieczeństwa energetycznego. Niektóre liczby podawane w tym kontekście są ogromne – choćby wartość projektów, które mają zostać ogłoszone do 2030 roku, jest szacowana na 500 mld USD. Ostatecznie może ona równie dobrze wynieść 500 mld lub 600 mld – w obu przypadkach to wprost niewyobrażalna kwota. Z tego powodu spodziewany jest ogromny wzrost liczby dostawców, nowych operatorów oraz osób wkraczających do branży, zwłaszcza w związku z dążeniem do dekarbonizacji. W wielu spośród tych projektów wykorzystywany jest zielony lub niebieski wodór, w związku z czym należy też uwzględnić dodatkowe złożone kwestie związane z korzystaniem z energii odnawialnej m.in. do zasilania elektrolizerów oraz z technologii wyłapywania i magazynowania węgla w projektach związanych z wodorem niebieskim.

Jakie czynniki ryzyka obecnie występują w łańcuchu dostaw wodoru?

Myślę, że najpierw musimy porozmawiać ogólnie o łańcuchu dostaw. Łańcuch dostaw może być rozumiany na dwa różne sposoby. Mówimy o łańcuchu dostaw, mając na myśli sprzęt, materiały potrzebne do realizacji projektów i produkcji wodoru. Gdy mówimy o nowych projektach o wartości około 500 mld USD, za tę kwotę można kupić bardzo dużo nowego sprzętu i nowych materiałów. Z drugiej strony mamy też łańcuch dostaw związany z wytworzonym wodorem – będzie on trafiać do różnych użytkowników końcowych, zostanie wykorzystany m.in. w energetyce i transporcie. Jedną z kluczowych zalet wodoru jest zdolność do przenoszenia energii, dlatego w związku z dekarbonizacją tak dużą uwagę przykładamy do możliwości rozprowadzania wodoru na całym świecie. Dlatego moim zdaniem, aby mieć pełny obraz, musimy pamiętać, że mówimy o dwóch różnych łańcuchach dostaw.

W jaki sposób możemy wyeliminować opisane czynniki ryzyka i czy istnieją jakieś rozwiązania?
Różne osoby i udziałowcy z branży, z którymi rozmawiam, czyli ustawodawcy, duzi producenci i operatorzy, dzielą się ze mną informacjami o tym, że rzeczywiste czynniki ryzyka można podzielić na trzy główne kategorie: technologie, przepisy i społeczne przyzwolenie na prowadzenie działalności. Najpierw zajmijmy się technologią. To bardzo interesująca kwestia, ponieważ, jak wspomniałam na początku rozmowy, energia sama w sobie nie jest niczym nowym, ale obecnie mimo to odnotowujemy ogromny, niespotykany popyt na niezbędne technologie i sprzęt, co ograniczy skuteczność łańcucha dostaw. Każde ograniczenie skuteczności łańcucha dostaw wiąże się z problemami z jakością oraz kosztami. Ponieważ powodzenie dużych projektów jest szczególnie ważne, konieczne jest obniżenie kosztów wodoru. Przy stawce wynoszącej 2 USD za kilogram produkcja sprzętu musi mieć odpowiednią skalę, wielkość i koszty, które pozwolą nam zmieścić się w budżecie wspomnianych projektów. Żeby pomóc uświadomić sobie wielkość łańcucha dostaw, z jakim mamy co czynienia: już sama bieżąca szacunkowa wartość rynku elektrolizerów wynosi około 250 mln USD. Zgodnie z przewidywaniami do 2030 roku każdego roku zapotrzebowanie na elektrolizery będzie rosnąć o 30%. Dlatego na rynek wkroczą nowe podmioty, m.in. zainteresowane kupnem od sprzedawców i dostawców, od których zwykle nie kupiłyby towaru. Jeśli weźmiemy pod uwagę przepisy, sprawa wygląda podobnie. Wodór nie jest nowym surowcem, więc istnieją już dotyczące go normy i przepisy, ale mogą one nie obejmować wszystkich współczesnych użytkowników i zastosowań końcowych. Ponadto bardzo niewielka liczba przepisów obejmuje cały łańcuch dostaw, a w przypadku łańcuchów dostaw o takiej wielkości konieczny będzie ogólnoświatowy import i eksport sprzętu do przetwarzania wodoru oraz samego wodoru. To jeden z największych czynników ryzyka związanych z działalnością operatorów i ustawodawców. Brak przepisów określających, jak bardzo ekologiczny ma być wodór pozostawia więc pełną dowolność w kwestii eksportu i sprzedaży wodoru na całym świecie. Trzecia i ostatnia kwestia to społeczne przyzwolenie na działalność – w tej kategorii można umieścić wszystko. Rozmawialiśmy o liczbie użytkowników końcowych wodoru. Jednym z zastosowań jest użytkowanie wodoru jako paliwa w autobusach czy ogólnie w pojazdach. Oznacza to, że w którymś momencie w przyszłości każdy z nas będzie miał do niego bezpośredni dostęp. Wodór, który nie został poddany odpowiednim badaniom w zakresie bezpieczeństwa, ryzyka i jakości, jest bardzo niebezpieczny. Dlatego musimy dopilnować, aby odpowiednio potraktować kwestię postrzegania ryzyka, wdrożyć przepisy, które zapobiegną nieufności oraz uzyskać społeczne przyzwolenie na działalność branży. Innym aspektem wiążącym się z wszystkimi wspomnianymi kategoriami są nowe podmioty wkraczające do branży. Do sektora wodoru wkracza wiele osób związanych dotąd z ropą naftową i gazem oraz energetyką. Aby zyskać zaufanie, muszą one przestrzegać przepisów i stosować najlepsze praktyki. Takie podmioty muszą zdobyć zaufanie w ramach łańcucha dostaw. Obecnie, gdy wkroczenie do branży wymaga dodatkowego szkolenia, osoby rozpoczynające działalność tylko w oparciu o swoją pewność siebie i umiejętność odnalezienia się w tradycyjnych sektorach przemysłu stwarzają ryzyko dla branży.

Jedynym sposobem na eliminację tych czynników ryzyka jest budowanie zaufania poprzez dzielenie się najlepszymi praktykami. Zaufanie opiera się na przejrzystości. Buduje się je poprzez wprowadzenie zasad dotyczących bezpieczeństwa i jakości oraz, moim zdaniem, poprzez położenie nacisku na jakość. Znaczna część tych projektów jest jeszcze w początkowych fazach, np. w fazie optymalizacji (pre-FEED) i wyboru najlepszej metody realizacji założeń koncepcji. Zamiast zajmować się jakością dopiero na końcowych etapach projektu, warto uwzględnić ją już na początku, podejmując takie działania jak audyt dostawców, analiza rozbieżności projektów, upewnienie się, że baza sprzętowa zakupiona w jednym miejscu może być używana w innej placówce i spełniać obowiązujące tam normy i przepisy. Powinniśmy się tym zająć właśnie teraz, aby uniknąć trudności i wyeliminować ryzyko oraz dopilnować realizacji wspomnianych projektów i zapobiec zmarnowaniu ogromnych kwot pieniędzy.

W jaki sposób LRQA może pomóc?

LRQA to zewnętrzny, niezależny dostawca usług assurance obejmujących całe łańcuchy dostaw. Wcześniej mówiłam o tym, jak koncentracja na jakości na wczesnych etapach projektów może pomóc zbudować zaufanie i zdobyć społeczne przyzwolenie na prowadzenie działalności. Dlatego warto przeprowadzić audyt dostawców i analizę rozbieżności projektów nawet jeśli nie są wymagane przez przepisy – to pozwoli wszystkim zrowumieć, że Twoi dostawcy sprzętu potrafią wyprodukować wyposażenie zgodne z konkretnymi normami i potrzebami. Dodatkowo dzięki temu, że działamy na całym świecie, doskonale znamy i rozumiemy obowiązujące normy i przepisy. W związku z tym możemy pomóc Ci uświadomić sobie, które przepisy dotyczące najlepszych praktyk obowiązują globalnie i zastosować zdobytą wiedzę w odniesieniu do konkretnego projektu i opracować plan lub kierunek realizacji projektu z uwzględnieniem bezpieczeństwa i jakości. Jedną z naszych usług pozwalających zająć się konkretnymi kwestiami jest zatwierdzenie zasadnicze. Zauważyliśmy, że na rynek wkracza wielu dostawców sprzętu, którzy prowadzili działalność w innych branżach, ale nie realizowali jeszcze zleceń związanych z wodorem, albo wręcz dopiero zaczynają działać na rynku przemysłowym. Możemy Ci pomóc, oferując usługi assurance oraz przeprowadzając analizę profilu ryzyka dostawcy i ogólną analizę jego projektów oraz sprawdzając, jakich norm przestrzega. Na tej podstawie możliwe będzie określenie, czy dostawca sprawdzi się w branży związanej z wodorem oraz w kontekście obowiązujących norm i przepisów. Dlatego zachęcamy do zgłaszania się do nas w związku z wszystkimi potrzebami dotyczącymi usług assurance oraz budowania zaufania w całym łańcuchu dostaw.